بانوی آب

احکام الهى داراى حکمت و علت هستند . اگر چه ممکن است بعضى از حکمت هاى احکام را بتوانیم به دست آوریم . امّا علت احکام به درستى بر ما روشن نیست . عقل ما با توجه به آموزه هاى اسلامى یا علوم تجربى و حسى مى تواند بعضى حکمت ها را براى احکام الهى و از جمله نگه داشتن « عدّه » استنباط نماید .
قبل از اینکه به ذکر حکمت هاى احتمالى در مورد عدّه بپردازیم ، توجّه به چند حکم فقهى ضرورت دارد؛

۱. عدّه انواع مختلفى دارد که متضمّن حکمت هاى مشترک و خاص است . عدّه طلاق در ازدواج دایم و عدّه پایان مدّت در ازدواج موقت و عدّه وفات در صورت فوت شوهر .
۲. در صورت عدم نزدیکى بعد از ازدواج و یا یائسگى زن در ازدواج موقت ، عده منتفى مى گردد .
۳. زن در زمان عدّه داراى حقوق و تکالیفى است .
با این مقدّمه برخى از حکمت ها را این گونه مى توان شماره نمود :

۱. حکمت بهداشتی

بى شک ارتباط جنسى ممکن است زمینه مناسب براى انتقال یا شکل گیرى بیمارى ها و عفونت هاى مختلف فراهم آورد این احتمال در ارتباطات متعدّد جنسى بیشتر و خطرناکتر است . در این میان زن به لحاظ ساختار جسمى و فیزیکى و هم به خاطر فعل و انفعالات طبیعى رحمى قابلیت بیشترى براى دریافت ، پرورش و انتقال بیمارى ها و عفونت ها دارد . زمان عدّه در حقیقت مى تواند نقش قرنطینه براى رحم زن باشد . شاید حکمت سه بار پاک شدن از حیض ۱ براى عدّه نیز اشاره لطیفى به این نکته باشد . چون از نظر فیزیولوژى حیض نوعى خانه تکانى رحم از سلول هاى مرده و عفونت هاى داخلى و خارجى است و سه بار خانه تکانى در عدّه طلاق محیط کم خطرى را براى ارتباط جنسى جدید و تولید نسل ایجاد مى نماید

۲. حفظ نسل

گاهى عدّه نگه داشتن زن ، جهت جلوگیرى از مخلوط شدن نطفه ها در رحم زن است تا اگر احتمالاً در رحم زن نطفه اى باشد ، تا سه ماه مشخص شود ، گاهى نطفه بعد از مدت ها بسته مى شود و بعد از سه ماه ، به طور یقین وضعیت مشخص مى شود .
اگرچه با پیشرفت علوم ژنتیک و پزشکى و . . . امکان تشخیص فرزند در رحم یا نسب فرزند وجود دارد ، امّا :
اولاً ، این یکى از حکمت هاى عده است نه همه آن و نه علت آن .
ثانیاً ، تشخیص پزشکى و علمى امورى خطاپذیر بوده که همواره امکان خطا در مورد آن مى رود . از طرفى علوم تجربى با تمام پیشرفت خود امکان اثبات بى ضرر بودن رابطه جدید جنسى زن را براى جنین شوهر اول یا دوم ندارد.

۳.احیاء دوباره خانواده

از نظر اسلام طلاق منفورترین حلال ها و تداوم کانون خانواده و احیا آن از بهترین رفتارهاست .
در عدّه طلاق رجعى ، زن مى تواند در همان خانه اى که زندگى مى کرده سکونت داشته باشد . در این زمان زن و مرد مى توانند با توافق دوباره با یکدیگر و بدون هیچ تشریفات شرعى یا قانونى دوباره زندگى خانوادگى خویش را احیا کرده و یا با پایان رسیدن زمان عدّه ، بر تصمیم بر جدایى باقى بمانند و به طور کامل از هم جدا شوند .
گاهى در اثر عوامل مختلف ، وضعى پیش مى آید که پدید آمدن یک اختلاف جزئى و نزاع کوچک ، حس انتقام را آن چنان شعله ور مى سازد که فروغ عقل و وجدان را خاموش مى کند و غالباً تفرقه هاى خانوادگى در همین حالات رخ مى دهد . اما بسیار مى شود که مدّتى اندک بعد از کشمکش ، زن و مرد به خود آمده ، پشیمان مى گردند . اینجاست که آیه مورد بحث مى گوید : زن ها باید مدّتى عدّه نگه دارند و صبر کنند تا این امواج زود گذر بگذرد و ابرهاى تیره نزاع و دشمنى از آسمان زندگى آنان پراکنده شود .
با این توضیح ، زمان عدّه موقعیت و زمینه اى مناسب است که در آن نه جدایى کامل و نه رابطه زناشویى به نحو کامل برقرار نیست . در این موقعیت زن و مرد به دور از هیجانات و احساسات زودگذر ، در برزخ بین اصلاح مشکلات و بازگشت به کانون خانوده و یا عدم توانایى براى اصلاح و جدایى قرار مى گیرند . به عبارت دیگر زمان عده در طلاق رجعى ، موقعیتى عقلایى و مناسب براى درست فکر کردن و سبک و سنگین کردن مزایا و معایب باقى بودن بر ازدواج و یا جدایى کامل خواهد بود . در عمل زمان عده رجعى فرصتى براى احیاء دوباره نظام خانواده و تولّدى دوباره بر اساس شرائط و بینش هاى جدید نسبت به زندگى است .
 
۴.حفظ حرمت اعضا خانواده

حکمت مهمى که در عدّه طلاق و عدّه وفات نهفته است . حفظ احترام کانون خانواده است ، به طورى که نه تنها زن و شوهر بلکه تمام فرزندان و بستگان و حتى جامعه بایستى حرمت آن را نگه دارند . ازدواج بلافاصله زن بعد از طلاق یا بعد از وفات به نوعى نادیده انگارى عواطف و احساسات حق داران کانون خانواده مانند : شوهر ، فرزندان ، بستگان و . . . تلقّى مى شود و چه بسا پیامدهاى تربیتى ، عاطفى و روانى جبران ناپذیرى را براى فرزندان و بستگان ایجاد نماید .
همچنین ازدواج سریع زن بعد از طلاق یا وفات شوهر ممکن است زمینه سوء ظن ها و اتهامات مختلف را فراهم آورده و مقدّمه اى بر کینه توزى ها و جرایم دیگر شود .
ناگفته پیداست این ادعا که شوهر نیز بایستى براى حفظ حرمت خانواده عدّه نگه دارد پذیرفتنى نیست . چرا که :
اولاً ، به دلایل مختلفى که در جاى خود اثبات شده چه قبل از طلاق یا وفات همسر و چه بعد از آن ، مرد مى توانست مجدداً ازدواج کند و این حکم مازاد بر آن نیست .
ثانیاً ، در بسیارى موارد ، به لحاظ وظایف مختلف از جمله حضانت و نگهدارى فرزندان و وظایف اجتماعى و همچنین آسیب پذیرى ویژه مرد در مورد سرکشى هاى غریزه جنسى ، نیاز به ازدواج در مرد شدیدتر از زن است .

۵. عده به مثابه حقی برای زن

خداوند درباره رفتار با زنان در زمان عدّه مى فرماید :
« لا تُخْرِجُوهُنَّ مِنْ بُیُوتِهِنَّ »
۲
« آنها را ( در دوران عده ) از خانه هایشان بیرون نکنید » .
« أَسْکِنُوهُنَّ مِنْ حَیْثُ سَکَنْتُمْ مِنْ وُجْدِکُمْ وَ لا تُضآرُّوهُنَّ لِتُضَیِّقُوا عَلَیْهِنَّ وَ إِنْ کُنَّ أُولاتِ حَمْلٍ فَأَنْفِقُوا عَلَیْهِنَّ حَتَّى یَضَعْنَ حَمْلَهُنَّ فَإِنْ أَرْضَعْنَ لَکُمْ فَ آتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ وَ أْتَمِرُوا بَیْنَکُمْ بِمَعْرُوفٍ وَ إِنْ تَعاسَرْتُمْ فَسَتُرْضِعُ لَهُ أُخْرى »
۳
« آنها ( - ( زنان در عده ) - ) را هر جا خودتان سکونت دارید و در توانایى شماست سکونت دهید و به آنها زیان نرسانید تا کار را بر آنان تنگ کنید ( و مجبور به ترک منزل شوند ) و اگر باردار باشند ، نفقه آنها را بپردازید تا وضع حمل کنند و اگر براى شما ( فرزند را ) شیر مى دهند ، پاداش آنها را بپردازید و ( درباره فرزندان ، کار را ) با مشاوره شایسته انجام دهید و اگر به توافق نرسیدید ، آن دیگرى شیردادن آن بچه را بر عهده مى گیرد » .
از آیات و روایات متعدّد احکام مهمى در مورد حقوق زن در زمان عدّه استنباط مى گردد که فقها به آن اشاره کرده اند . حق نفقه و سکونت در منزل شوهر و همچنین نفقه و اجرت نگهدارى و شیردادن فرزند در زمان حاملگى از جمله حقوقى است که در زمان عدّه بر عهده شوهر است .
( ۱ ) « وَ الْمُطَلَّقاتُ یَتَرَبَّصْنَ بِأَنْفُسِهِنَّ ثَلاثَهَ قُرُوءٍ . . . » « زنان مطلقه ، باید به مدت سه مرتبه عادت ماهانه دیدن ( و پاک شدن ) انتظار بکشند » . ( بقره ( ۲ ) ، آیه ۲۲۸ ) .
( ۲ ) طلاق ( ۶۵ ) ، آیه . ۱
( ۳ ) طلاق ( ۶۵ ) ، آیه . ۶

https://www.porseman.com/article/فلسفه-عده/107133

لینک کوتاه:https://b2n.ir/993571